Factcheckers: Kan iedereen in de val trappen van phishingmails? Leidt een gsm achter het stuur meer af dan je denkt? Moeten we wat voorzichtiger omgaan met apparaten die straling uitzenden? 

Maandag 29 april 2024 - In een wereld die steeds meer gedigitaliseerd geraakt, blijven Britt Van Marsenille, Jan Van Looveren en Thomas Vanderveken feiten checken in een nieuw seizoen van Factcheckers. In de vierde aflevering probeert Thomas collega's Britt en Jan in de val van phishing te laten trappen. En die poging kent een verrassende wending. Om na te gaan of iedereen slachtoffer kan worden, stuurt hij ook phishingmails naar veel andere VRT-collega's. Jan zet een experiment op poten waarbij hij kijkers een parcours laat afleggen om uit te zoeken hoezeer een gsm zorgt voor afleiding. En hij nodigt een woonbioloog uit om de straling in zijn huis te meten en stelt zijn hersenen ten dienste van de wetenschap om uit te zoeken wat het effect is van straling. 

Zes afleveringen lang zetten de drie Factcheckers hun beproefde technieken in om feit van fictie te onderscheiden: diepgravend onderzoek, groots opgezette experimenten en spraakmakende testen. En in seizoen vijf doen ze dat voor checks die allemaal iets te maken hebben met de digitale wereld.

De vierde aflevering van Factcheckers: woensdag 1 mei om 20.40 uur op VRT 1 en VRT MAX.

Factcheck: Iedereen kan slachtoffer worden van phishing

Er gaat tegenwoordig haast geen dag meer voorbij zonder dat je een phishingmail ontvangt. Wereldwijd zouden er dagelijks meer dan 3 miljard frauduleuze e-mails verstuurd worden. Phishingmails zijn tegenwoordig blijkbaar bijna niet meer van echte mails te onderscheiden. De tijd dat dergelijke berichten opgesteld werden in slecht Nederlands of zogezegd verstuurd werden door een “echte erfgenaam” van een exotische prins, zijn al lang voorbij. Het hoeft dan ook misschien niet te verwonderen dat vele kranten beweren dat werkelijk iedereen slachtoffer kan worden van phishing. Toch is het precies deze bewering die Thomas verder uitzoekt. En daarvoor kruipt hij zelf in de kleren van een phisher. Thomas probeert Jan en Britt beet te nemen en richt zijn pijlen ook op een grote groep slachtoffers bij VRT.

Thomas Vanderveken: "Ik wilde voor mezelf de lat echt heel hoog leggen en daarom bracht ik Britt op voorhand zelfs op de hoogte van mijn plan om haar een phishingmail te sturen. Als je zelfs gewaarschuwd nog in de val zou kunnen lopen, dan zou mijn fact meteen wel gecheckt zijn … Dat was tenminste mijn plan. Maar het draaide uiteindelijk toch wat anders uit."

Factcheck: Gsm-gebruik in het verkeer heeft een grotere impact dan je denkt

Dat het gebruik van een mobiele telefoon achter het stuur een heel slecht idee is, zou toch genoegzaam bekend moeten zijn. Toch blijkt het nog steeds nodig om te waarschuwen voor de gevaren van gsm-gebruik in het verkeer. Zo was er in februari de VRT-sensibiliseringscampagne met Pommelien Thijs. Maar eerder verschenen er ook al heel wat artikels over de tol van gsm’en achter het stuur. En tegelijk zouden bijna anderhalf miljoen Vlamingen zeggen een gsm te zullen blijven gebruiken in het verkeer. ​ 

Je zou daarbij haast denken: wie zoiets zegt, beseft niet hoe gevaarlijk gsm-gebruik kan zijn in het verkeer. En precies daarom neemt Jan de proef op de som. Hij nodigt enkele bestuurders uit die toegeven dat ze al eens hun mobiele telefoon achter het stuur gebruiken. Met hen wil hij nagaan wat de impact is van een gsm op hun rijvaardigheid. En hij zoekt in een tweede test ook uit hoe hard een gsm hun aandacht afleidt. 

Jan Van Looveren: "Vooraleer ik aan de test met de bestuurders begon, ben ik ook nog op mijn moto gekropen. En als een mens dan zo wat rondkijkt, dan valt het pas op hoeveel mensen een gsm ook effectief gebruiken in het verkeer."   

Factcheck: We moeten omzichtiger omgaan met apparaten die straling uitzenden

Het internet staat vol met artikels die waarschuwen voor de gevaren van toestellen die straling uitzenden. Als je de beweringen uit die artikels mag geloven, dan zou bijvoorbeeld de straling van een mobiele telefoon kankerverwekkend zijn. Toch stelt de wetenschap dan weer dat er geen duidelijk bewijs is dat gsm-gebruik ook echt kanker zou veroorzaken. Maar er wordt door veel wetenschappers wel weer aangeraden om het voorzorgsprincipe toe te passen, zeker bij kinderen. In Gent werd er zelfs al beslist om draadloos internet te verbieden in kleuterscholen en crèches. ​ 

Jan zoekt uit hoe het nu precies zit en laat de straling in zijn eigen woning opmeten. Hij trekt ook naar een expertisecentrum voor neuromodulatie om te laten testen wat de invloed is van gsm-straling op zijn hersenen. ​ 

Jan Van Looveren: "Ik maakte me op voorhand al wat zorgen over de invloed van de straling van een gsm en van wifi op de gezondheid van mijn dochters. Na deze factcheck kan ik niet zeggen dat die zorgen zijn weggenomen."

Factcheckers maakt deel uit van het VRT-aanbod rond digitale inclusie, met de steun van de Vlaamse overheid.